Joan den azaroaren 25ean, LIFE-Nature Kantauribai proiektua aurkeztu zen Bertizko jaurerriko (Oieregi) Parke Naturalean eta Kontserbazio Bereziko Eremuan (KBE). Proiektu honen helburua ibai-ekosistemari lotutako espezieen eta habitat naturalen kontserbazio-egoera hobetzea da Bizkaiko Golkoan itsasoratzen diren ibaietan eta ibaiadarretan. Nafarroa buru, GAN-NIK sozietate publikoaren bitartez, ekimen honek 25 presa eraistea aurreikusten du, horien artean Ereñotzu (Hernani) eta Artikutza (Goizueta), eta 85 kilometro ibilgu liberatzea lau probintziek partekatzen dituzten 5 ibai-arrotan zehar: Oria eta Urumea (Nafarroa eta Gipuzkoa), Errobi eta Urdazuri (Nafarroa, Lapurdi eta Nafarroa Beherea), eta Bidasoa (Nafarroa, Lapurdi eta Gipuzkoa).
Proiektuaren aurkezpenean parte hartu zuten Itziar Gómez Nafarroako Gobernuko Landa Garapeneko eta Ingurumeneko kontseilariak, José Ignacio Asensio Gipuzkoako Foru Aldundiko Obra Hidraulikoetako zuzendariak, Manuel Gutiérrez Kantauriko Konfederazio Hidrografikoko presidenteak, Josu Benaito Donostiako Udaleko Ingurumen zuzendariak eta Luis Sanz Nafarroako Ingurumen Kudeaketako zuzendari gerenteak (GAN-NIK). Gainera, Errenteriako Udalarekin batera bere Ingurumen Sailaren bitartez), bazkide diren gainerako erakundeak ere bertaratu ziren, 13 guztira, LIFE proiektuan hainbat ekintza gauzatuko dituzte-eta.
Ibai-biodibertsitatea babesteko eta ibaien konektibitate ekologikoa berreskuratzeko beharrezkoa den ekimena da. Izan ere, ibai horiek gehiegitan zatituta eta artifizializatuta daude, gaur egun zaharkituta dauden azpiegitura eta obra hidraulikoengatik.
Proiektuaren guztizko aurrekontua 10.858.333 eurokoa da, eta Europako Batzordeak, LIFE programaren bidez, % 60 (6.514.995 €) finantzatzen du. Exekuzioa 2022ko urriaren 1etik 2027ko irailaren 30era luzatuko da.
Ibilgua 85 kilometrotan liberatzea
Zehazki, LIFE Kantauribaik ibaien zatiketa hobetu nahi du, Natura 2000 Sareko 15 gune babestutan ibai-ekosistemari lotutako espezieen eta habitaten kontserbazio-egoera txarra eragiten duten presak daudelako, ibai-konektibitatearen leheneratze ekologikoaren bidez eta hilkortasun- eta isolamendu-kausak ezabatuz, ibai-ekosistemari lotutako espezieen eta habitaten kontserbazio-egoera hobetzeko modu gisa. Arazo hori Kantauri isurialdeko ibaiek partekatzen dute.
Helburu horiek lortzeko, hainbat jarduketa egingo dira, besteak beste, 25 presa eraistea. Horren ondorioz, 85 kilometro ibilgu liberatuko dira guztira, 26 kilometro ibilgu nagusietatik (13 km Urumea ibaian, 6 km Orian eta 7 km Bidasoan) eta 59 kilometro bigarren mailako ibilguetatik (8,4 km Urumea ibaiaren arroan, 1 ‘2 km Oria ibaiaren arroan, 33 km Bidasoa ibaiaren arroan eta 17 km Urdazuri ibaiaren ibilguan).
Eraispenen artean, Hernaniko Ereñotzu auzoko Arriurdinetako presa nabarmentzen da. Errenteriako Udala zentral hidroelektriko zaharraren jabea da, erabiltzen ez dena eta Kantauriko Konfederazio Hidrografikoak iraungitzat jota duena. Udaleko presa publiko hori Natura 2000 Sarearen barruan dago, eta arrain-populazioak eta gainerako ibai-fauna isolatzearen erantzule da, besteak beste, izokin atlantikoa edo aingira isolatzearen erantzule; izan ere, Ozeano Atlantikotik Goizueta, Leitza eta Ezkurrara egiten duen bidaian ez du luzetarako migraziorik egiten. Era berean, beste 7 oztopo eraitsi gabe gainditzea aurreikusten da, behera botatzea ezinezkoa baita, arrainak eta gainerako fauna basatia errazago igaro daitezen.
Nabarmentzekoak diren beste jarduera batzuk honakoak lirateke: arrain-espezie migratzaileak kontrolatzeko eta haien jarraipen automatizatua egiteko sistemak ezartzea, ahalik eta giza esku-hartze txikienarekin monitorizatu ahal izateko; habitat naturalak eta espezieen habitatak leheneratzea eta hobetzea; proiektuan jasotako ibilguetan margaritifaren (ibai-muskuilua) kontserbazio-egoera hobetzea, populazioak indartzeko eta lekualdatzeko programa baten bidez; eta proiektuan sartutako ibaietan bi ugaztunen (muturluze iberikoa eta bisoi europarra) kontserbazio-egoera hobetzea, haien populazioen konektibitatea hobetuz (ibilguaren oztopoak ezabatu eta iragazkortzeko jarduketak eta ibaiertzeko landaredia lehengoratzea), eta bai desmanaren bai bisoi europarraren azken guneetarako mehatxu nagusiak murrizteko zuzeneko ekintzen burutuz.
Era berean, proiektuan jasotako ibaietan dauden espezie exotiko inbaditzaileak (bisoi amerikarra, koipua, arratoi almizklera eta hainbat flora-espezie) kontrolatu eta/edo desagerraraztea aurreikusten du proiektuak, baldin eta eragin zuzena badute helburu diren espezieen eta habitaten kontserbazioan. Era berean, Bidasoaren arroa igarotzen den Euskal Herriko lau probintzia horien artean arrain migratzaileen espezieak kudeatzeko eta haien jarraipena egiteko nazioarteko koordinazioa ahalbidetuko duen erakunde bat sortzea aurreikusten da.
Proiektu honen anbizioa, 11 milioi euro inguruko aurrekontuaz gain, lurralde bakoitzean parte hartzen duten bazkide eta erakunde elkartuen kopuruan islatzen da. Honako hauek dira: GAN-NIK; Kantauriko Konfederazio Hidrografikoa; Gipuzkoako Foru Aldundia; Uraren Euskal Agentzia-URA Agentzia; Donostiako eta Errenteriako Udalak; Iberdrola; Nekazaritzako eta Nekazaritzako Elikagaien Zentro Teknologikoa (ITAGRA); “Conservatoire Dèspaces Naturels de Nouvelle-Aquitaine” (CEN NA); “Groupe de Recherche d ‘Etudes pour la Gestion de l’ Environment” (GREGE); “Institut National de recherche pour l «agriculture», l «alimentation et l» «environnement»” (INRAE), “Scimabio interface”; eta EFE Agentzia. Proiektuari atxikitako beste erakunde batzuk Hernaniko Udala, “Communauté d ‘agglomération Pays Basque”, “CPIE Seignanx et Adour eta Fédération des Pyrénées-Atlantiques pour la Pêche et la Protection du Milieu Aquatique” dira.
LIFE proiektu hau gauzatzeak Europar Batasunaren 2030eko Biodibertsitateari buruzko Estrategian lagunduko du. Estrategia horren helburua da EBko habitat eta espezie babestuen egoera edo kontserbazio-joerak hobetzea, gutxienez % 30, gaur egun egoera onean ez badaude, eta gutxienez 25.000 km ibai lehengoratzea.
